Churski P., Adamiak C., Dubownik A., Pietrzykowski M., Szyda B., 2024. CO NIE DZIAŁA W EUROPEJSKIEJ POLITYCE SPÓJNOŚCI? WYZWANIA ROZWOJOWE WEWNĘTRZNYCH PERYFERII PO PANDEMII COVID-19 03/2014 - Working Paper of TIPERICO Project. Faculty of Human Geography and Planning, Adam Mickiewicz University Poznań.
ABSTRACT: Polityka spójności UE jest fundamentalnym elementem polityk interwencyjnych w zjednoczonej Europie. Jej głównym celem jest zmniejszenie skali przestrzennych różnic w rozwoju poprzez dążenie do poprawy spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. Dotychczasowe efekty działań były niezadowalające. Ta niska skuteczność stanowi podstawę trwającej w Europie dyskusji na temat przyszłego paradygmatu polityki spójności po 2027 roku. Artykuł ten systematyzuje wyzwania i proponuje rekomendacje dotyczące działań polityki spójności UE, które powinny być uwzględnione w nowym paradygmacie tej publicznej interwencji, zwiększając jej skuteczność i efektywność w okresie silnej presji zewnętrznych wstrząsów rozwojowych, szczególnie w słabiej rozwiniętych obszarach, takich jak wewnętrzne peryferia. Jego unikalna wartość wynika z dwóch fundamentalnych czynników. Po pierwsze, przedstawione wyniki są efektem jakościowych badań terenowych, dostarczających unikalnego empirycznego materiału faktograficznego. Po drugie, dotyczą one procesów zachodzących na terytoriach państwa członkowskiego, które jest największym beneficjentem polityki spójności UE, Polski, często postrzeganej jako specyficzne laboratorium polityki spójności.
KEYWORDS: Polityka spójności, wewnętrznej peryferia, Unia Europejska, Polska
HIGHLIGHTS:
- Ograniczona skuteczność obecnej polityki spójności: Pomimo dekad starań, polityka spójności UE nie zdołała skutecznie zmniejszyć różnic regionalnych, szczególnie w obrębie "wewnętrznych peryferii," które pozostają w stagnacji gospodarczej i są odcięte od centrów wzrostu.
- Główne wyzwania wewnętrznych peryferii: Te obszary borykają się z niską dostępnością, niską aktywnością gospodarczą, spadkiem demograficznym i ograniczonym dostępem do usług, co pogorszyło się w wyniku pandemii COVID-19 oraz w wyniku napięć geopolitycznych, takich jak wojna na Ukrainie.
- Rekomendacje dotyczące poprawy polityki: Kluczowe sugestie obejmują wzmocnienie współpracy lokalnej i regionalnej, poprawę transportu publicznego i infrastruktury cyfrowej oraz wsparcie działań na rzecz transformacji energetycznej w słabiej rozwiniętych obszarach.
- Wsparcie dla place-based policy: Dokument podkreśla konieczność dostosowania polityki spójności UE do specyficznych potrzeb różnych regionów, szczególnie wewnętrznych peryferii, aby osiągnąć lepsze rezultaty.